Adolescencja to burzliwy okres zmian fizycznych, psychicznych i emocjonalnych w życiu młodego człowieka, czas, w którym presja społeczna, aby dopasować się do narzuconego w mediach ideału, jest szczególnie silna. W dzisiejszej rzeczywistości, zdominowanej przez media społecznościowe, gdzie szczupłe i wysportowane sylwetki pojawiają się praktycznie wszędzie, młodzi ludzie często czują się zagubieni i zaczynają szukać skrajnych rozwiązań, które prowadzą do niezdrowych relacji z jedzeniem.
W tym artykule omówiono kluczową rolę rodziców i nauczycieli w profilaktyce i rozpoznaniu zaburzeń odżywiania oraz we wspieraniu nastolatków zmagających się z tym problemem.
Adolescencja – ważny etap w życiu nastolatka.
Okres między 12 a 19 rokiem życia to okres, w którym najczęściej rozwiajają się zaburzenia odżywiania.
Jest to okres adolescencji, czyli często najbardziej burzliwy okres w życiu młodego człowieka. To czas, w którym każdy z nas wchodzi w etap dorosłości, dochodzi do zmian m.in. w wyglądzie, co przekłada się na sferę psychiczną człowieka. Jest to czas, w którym kształtują się własne przekonania, postawy moralne czy też równowaga emocjonalna.
Jest to czas, w którym nastolatkowie potrzebują czuć się atrakcyjni, mieszczący się w ramach przyjętego kanonu piękna, kreowanego na szczupłą sylwetkę.
Dzisiaj, w dobie internetu młode społeczeństwo bez przerwy bombardowane jest zdjęciami swoich rówieśników z idealną sylwetką oraz setkami różnych diet, które mogą pomóc osiągnąć ten cel – diet, które często kończą się pułapką.
Czy nasze myśli są faktami?
Otóż, nasze myśli nie są faktami. Nasze myśli są czymś, co sami sobie stworzymy w głowie. Kreują nam nasze spojrzenie na świat, towarzyszą nam cały czas, jednak czasami mogą nam przeszkadzać.
Kiedyś Albert Einstein powiedział: „Nie możemy rozwiązywać problemów, używając takiego samego schematu myślowego, jakim posługiwaliśmy się w trakcie ich pojawienia się.”
W zaburzeniach odżywiania myśli są nieustannie skupione wokół jedzenia, a chorym ciągle towarzyszy strach przed przytyciem.
Osobom dotkniętym tym problemem bez przerwy towarzyszą negatywne myśli na swój temat związane z wagą, wyglądem i kształtem własnego ciała.
Zniekształcenia poznawcze, które występują przy zaburzeniach odżywiania: – Obsesja na punkcie ciała i nieprawidłowe jego postrzeganie.
– Myślenie dychotomiczne, czyli wszystko albo nic.
– Wyolbrzymianie swoich błędów, a niedocenianie swoich sukcesów. – Pesymizm i katastrofizacja – widzimy tylko te czarne scenariusze.
– Wszystko jest w kategoriach: muszę, powinnam.
– Częste oszukiwanie samego siebie.
Rola rodzica w profilaktyce zaburzeń odżywiania
Rodzina jest kluczowym elementem, jeżeli chodzi o rozwój zaburzeń odżywiania. Dziecko okres adolescencji najczęściej spędza właśnie z najbliższą rodziną. Jest to najważniejszy i najtrudniejszy okres życia dziecka.
W tym czasie kluczowa jest autonomia i relacje rodzinne, które pomagają ją budować. Dziecko potrzebuje wsparcia i uwagi w swoich działaniach, a rodzic powinien być wzorem do naśladowania.
Jednak młody człowiek, który wychowuje się w domu pełnym perfekcjonizmu, nadmiernej kontroli ze strony rodziców, stawiającym przy tym wysokie wymagania, ale też nadopiekuńczość i zabranie dziecku możliwości bycia jednostką indywidualną mającą swoje zdanie, opinie może sprzyjać ucieczce w zaburzenia odżywiania. Konflikty domowników, w które uwikłane jest dziecko również mogą dać upust w jedzeniu lub niejedzeniu.
Duże znaczenie mają również nawyki żywieniowe wyniesione z domu, które kształtują nasze podejście do jedzenia w dorosłym życiu. Ważne jest także postrzeganie własnego ciała i rola, jaką sylwetka odgrywa w rodzinie.
Rola szkoły w profilaktyce zaburzeń odżywiania
Rola nauczycieli i dyrekcji w profilaktyce, czyli zapobieganiu rozwoju zaburzeń odżywiania jest bardzo istotna. Często w szkołach brakuje jakiejkolwiek wiedzy na ten temat, dlatego tak ważna jest psychoedukacja.
Nauczyciele mogą wychwycić różne niepokojące sygnały wśród uczniów, mogące świadczyć, że dzieje się coś złego. Dbając o odpowiednią edukację uczniów, uświadamiamy czym są zaburzenia odżywiania, jakie niosą za sobą konsekwencje, jaki mają wpływ na życie i zdrowie osoby chorującej i jak ciężko jest się z tego uwolnić.
Dzięki takiej edukacji, zarówno nauczyciele, jak rówieśnicy są wstanie wcześniej wychwycić niepokojące zachowania u innych i odpowiednio zainterweniować. Widząc symptomy mogące świadczyć o rozwijających się problemach, warto zgłosić ten fakt do psychologa szkolnego, jeżeli jest, porozmawiać z rodzicami lub opiekunami
dziecka.
A co jeśli dojdzie do zaburzeń odżywiania ? Rola rodziców i nauczycieli.
W momencie, gdy dziecko zostało wplątane w sieć zaburzeń odżywiania najważniejsze jest wsparcie zarówno ze strony rodziny, ale też ze strony szkoły.
W praktyce, kiedy choruje dziecko, choruje cała rodzina.
Rolą rodzica jest zaangażować się w proces leczenia dziecka, zawieźć do lekarza, psychoterapeuty, czy jeżeli jest taka konieczność do szpitala. Wspierać dziecko na każdym etapie i nie bagatelizować jego myśli czy postrzegań.
Rodzice zaangażowani w proces leczenia, którzy chcą realnie pomóc swojemu dziecku, dają mu jasny sygnał, że jest dla nich ważne i że im na nim zależy. A dziecko wyraźnie potrzebuje takich komunikatów. Jest to czas, w którym dostaje sporo uwagi i troski od najbliższych, czuje się zauważane i ważne.
Dlatego w takiej sytuacji, bardzo pomocna jest terapia rodzinna, która pomaga nie tylko osobie chorej, ale całej rodzinie. Pomaga rodzicom zrozumieć idee problemu i nauczyć sobie z tym radzić.
Rolą nauczyciela jest pełna wyrozumiałość i wsparcie chorego dziecka ale też jego rodziny. Psychoedukacja wśród nauczycieli, uczniów i rodziców jest absolutnie niezbędnym elementem, który może pomóc. Odpowiednie zachowanie względem osoby chorej, niekomentowanie jej wyglądu, wagi, unikanie komentarzy w stylu ‘dobrze wyglądasz, zdrowiejesz’, które mogą być negatywnie odbierane przez chorego.
Nauczyciel powinien starać się budować relację z chorym dzieckiem, zapewniając mu poczucie bezpieczeństwa i akceptacji.
Podsumowując, edukacja całego środowiska, tj. uczniów, nauczycieli, dyrekcji oraz rodziców jest kluczowa i niezbędna w profilaktyce zaburzeń odżywiania. Wiedza pozwala nam wychwycić niepokojące zachowania u innych osób, ale też zastanowić się nad własną relacją z jedzeniem oraz nad tym, jaką funkcję pełni ono w naszym życiu.
Bibliografia:
D. Le Grange, J. Lock, W.S. Agras, S.W. Bryson, B. Jo, „Randomized Clinical Trial of Family-Based Treatment and Cognitive-Behavioral Therapy for Adolescent Bulimia Nervosa”, Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry 54(11), s. 886–894
Gabriela Jagielska, Dziecko z zaburzeniami odżywiania w szkole i przedszkolu. Informacje dla pedagogów i opiekunów, ORE, 2010.
Ogden, „Psychologia odżywiania się. Od zdrowych do zaburzonych zachowań żywieniowych”, wyd. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2011
Socjodemograficzne i rodzinne czynniki ryzyka zaburzeń odżywiania młodzieży, „Lubelski Rocznik Pedagogiczny” tom XXXII.
Szurowska B., Anoreksja w rodzinie, Difin SA, Warszawa 2011.
World Health Organization. (1992). The ICD-10. Classification of Mental and Behavioural Disorders. Clinical descriptions and diagnostic guidelines.
