Kacper, trzynastolatek uznawany za wzorowego ucznia, wyróżniał się wśród rówieśników. Świetne oceny, aktywność na lekcjach, pochwały nauczycieli — wszystko to sprawiało, że był stawiany za przykład. Ale z czasem jego sukcesy zaczęły budzić nie podziw, a zazdrość wśród kolegów. W oczach niektórych rówieśników stał się „zbyt ambitny”, „za bardzo się starał” — a to wystarczyło, by stać się celem.
Zaczęło się od drobnych złośliwości na przerwach. Szybko jednak ataki przeniosły się do sieci. Na popularnej platformie społecznościowej zaczęto publikować fałszywe filmiki z jego udziałem. Na jednym z nich Kacper – stworzony cyfrowo – „wyznaje miłość książkom” z przesadną egzaltacją, na innym „udziela” absurdalnych rad, jak zostać kujonem idealnym. Przedstawiony w karykaturalny sposób chłopak stał się łatwym celem żartów, szyderstw i publicznego ośmieszenia.
Konto szybko zyskało popularność. Kacper stawał się obiektem drwin nie tylko w klasie, ale i poza nią — także wśród uczniów z innych szkół, czy w innych grupach internetowych.
Co najgorsze, większość klasy milczała. Niektórzy śmiali się po cichu, inni odwracali wzrok. Nikt nie reagował. Bierność była głośniejsza niż słowa.
Każde powiadomienie w telefonie budziło w chłopaku lęk. Kacper przestał zaglądać do mediów społecznościowych, bał się spojrzeń rówieśników.
Dotąd pełen energii i ambicji, zaczął gasnąć. Oceny, z których był dumny, zaczęły spadać, bo nie mógł się skupić na zajęciach i w domu. Noce zamieniły się w koszmar — nie mógł spać, męczył go lęk i napięcie. Rano próbował wszystkiego, by uniknąć szkoły: bóle brzucha, głowy, nagłe złe samopoczucie.
Zamykał się w pokoju, odcinał od świata. W miejsce pewnego siebie chłopaka pojawił się cień — cichy, zalękniony, samotny.
Mimo narastających sygnałów, nauczyciele zdawali się nie dostrzegać problemu. Zamiast reakcji — była cisza, jakby sprawa miała się rozwiązać sama.
Rodzice Kacpra widzieli, że ich syn się zmienia. Próbowali z nim rozmawiać, dopytywali, co się dzieje, ale natrafiali na jego milczenie. Kacper zamknął się w sobie. Unikał rozmów, udawał, że wszystko jest w porządku.
Zwrócili się o pomoc do szkoły, licząc, że wychowawczyni lub pedagodzy będą wiedzieć, jak do niego dotrzeć. Usłyszeli ogólniki — że „w tym wieku to normalne”, że „może to tylko przemęczenie”.
Przez długi czas błądzili we mgle, aż w końcu prawda wyszła na jaw przypadkiem — dzięki mamie jednej z koleżanek Kacpra, która pokazała im profil z ośmieszającymi filmikami. To był dla nich szok i cios – byli wściekli, że nie udało im się temu zapobiec.
Wtedy nastąpiła konkretna reakcja. Interwencja w szkole, rozmowa z dyrektorem, spotkanie z psychologiem. Za późno, by uniknąć szkód, ale wystarczająco wcześnie, by spróbować je naprawić.
Historia Kacpra to tylko jeden z wielu przykładów tego, jak niewinna z pozoru aktywność w sieci może przerodzić się w poważne zagrożenie dla zdrowia psychicznego młodego człowieka. Choć sytuacja jest fikcyjna, oddaje realia, z jakimi mierzy się dziś wielu nastolatków.
W erze smartfonów, mediów społecznościowych i komunikatorów przemoc rówieśnicza zyskała nowy wymiar – cyfrowy. Cyberbullying staje się coraz bardziej powszechny, trudniejszy do zauważenia i boleśniejszy w skutkach.
W niniejszym artykule, opierając się na danych z raportu »Nastolatki 3.0. Raport z ogólnopolskiego badania uczniów i rodziców« przygotowanego przez Ogólnopolską Sieć Edukacyjną (OSE) oraz NASK, przyglądamy się temu zjawisku dokładniej – czym jest cyberbullying, jakie przybiera formy i kto jest najbardziej narażony. Następnie na podstawie tych danych, przedstawiamy wnioski dotyczące tego, co możemy jako społeczeństwo zrobić, by mu przeciwdziałać.
Cyberbullying: „Cichy” agresor w świecie nastolatków
Internet stał się nieodłączną częścią życia młodych ludzi. To przestrzeń, w której budują relacje, uczą się i spędzają wolny czas. Według raportu nastolatki spędzają w internecie średnio 5 godzin i 36 minut dziennie w dni powszednie, a w weekendy czas ten wzrasta do 6 godzin i 16 minut. Tak duża aktywność w sieci sprawia, że młodzi ludzie są szczególnie narażeni na zjawisko cyberbullyingu, czyli przemocy rówieśniczej przeniesionej do świata online.
Cyberprzemoc przybiera różne formy – od wyzywania i ośmieszania, po poniżanie, straszenie, a nawet szantażowanie. W przeciwieństwie do tradycyjnego bullyingu, ataki w sieci mogą mieć miejsce o każdej porze i w każdym miejscu, a ośmieszające treści szybko rozprzestrzeniają się, docierając do szerokiego grona odbiorców.
Skala zjawiska jest alarmująca, a młodzi ludzie często nie reagują na przemoc w sieci i nikomu o niej nie mówią. Bierność w takich sytuacjach wzrasta (38,5% w 2022 roku vs. 32,4% w 2020 roku).
Cyberbullying dotyka wielu młodych ludzi i wymaga pilnej uwagi. Zrozumienie jego skali i mechanizmów jest kluczowe do podjęcia skutecznych działań zapobiegawczych i interwencyjnych.
Najczęstsze formy cyberprzemocy, z jakimi spotykają się nastolatki (obserwowane przez nich u znajomych):
- Wyzywanie: Najczęściej spotykana forma cyberprzemocy.
- Ośmieszanie: Często dotyczy publicznych postów lub memów.
- Poniżanie: Z poniżaniem znajomych online zetknął się niemal co trzeci nastolatek.
- Podszywanie się: 20,5% nastolatków spotkało się z sytuacją, gdy ktoś podszywał się pod ich znajomych.
- Straszenie: 19,2% nastolatków było świadkiem, jak ich znajomi byli straszeni w internecie.
- Rozpowszechnianie kompromitujących materiałów: 18,8% nastolatków widziało, jak udostępniano kompromitujące materiały na temat ich znajomych.
- Szantażowanie: 16,2% nastolatków zetknęło się z szantażowaniem znajomych w sieci.
Warto podkreślić, że dla wielu młodych ludzi (24,9%) trudno jest jednoznacznie ocenić, czy dana sytuacja w internecie jest formą przemocy. Może to wynikać z braku odpowiedniej edukacji na temat cyberprzemocy oraz niejasnych granic między żartem a przemocą w środowisku online, gdzie ton i intencje często są trudne do odczytania. Dodatkowo, normalizacja agresywnych zachowań w sieci, takich jak złośliwe komentarze czy memy, sprawia, że nastolatki mogą nie postrzegać ich jako czegoś szkodliwego.
Pamiętajmy, że choć dane procentowe pokazują skalę zjawiska, to za każdą z tych liczb kryje się konkretny nastolatek, który cierpi z powodu cyberprzemocy.
Przyczyny ataków cyberprzemocy, których doświadczają sami nastolatkowie:
- Wygląd fizyczny: 14,3%–18,6%
- Ubiór: 9,7%–14,3%
- Sytuacja materialna: 4,8%–9%
- Religia, wyznanie: 4,2%–11,5%
- Kolor skóry: 3,7%–8,9%
- Narodowość: 4,5%–10,6%
- Płeć: 6,2%–11%
- Preferencje seksualne: 4,4%–11,1%
- Poglądy polityczne: 4,8%–10,4%
- Upodobania, zainteresowania, hobby: 10,7%–14,4%
Raport zwraca również uwagę na fakt, że rodzice często nie mają pełnego obrazu sytuacji związanych z cyberprzemocą, której doświadczają ich dzieci.
Cyberbullying a zdrowie psychiczne nastolatków. Mroczne żniwo cyfrowej przemocy
Cyberbullying to zjawisko, które wykracza daleko poza niewinne żarty, czy zaczepki w internecie. Może mieć miażdżący wpływ na zdrowie psychiczne młodych ludzi. Raport „Nastolatki 3.0” rzuca światło na konsekwencje tego zjawiska, ukazując, jak głęboko cyberprzemoc rani psychikę nastolatków.
- Depresja: Ofiary cyberbullyingu często zmagają się z uczuciem smutku, beznadziei i apatii, co może prowadzić do rozwoju depresji. Poniżanie, ośmieszanie i wykluczanie w sieci podkopują poczucie własnej wartości i sprawiają, że świat staje się szary i pozbawiony radości. „Czterech na dziesięciu nastolatków (43,7%) korzysta z portali społecznościowych, żeby poczuć się lepiej” – to pokazuje, że młodzi ludzie szukają w internecie ucieczki od negatywnych emocji, ale cyberprzemoc może ten stan jeszcze pogorszyć.
- Lęki: Cyberbullying sprawia, że ofiary żyją w ciągłym strachu i napięciu. Obawiają się kolejnych ataków, rozpowszechniania kompromitujących materiałów i tego, co powiedzą o nich inni. Lęk utrudnia codzienne funkcjonowanie, koncentrację i relacje z rówieśnikami.
- Samoocena: Systematyczne poniżanie i krytyka w internecie niszczą poczucie własnej wartości. Ofiary zaczynają wierzyć w negatywne komunikaty na swój temat, czują się gorsze, nieatrakcyjne i niezasługujące na akceptację. Jak wskazano w dalszej części artykułu, niska samoocena dotyka ponad 4 na 10 nastolatków i jest szczególnie powszechna wśród dziewcząt.
- Izolacja: Cyberbullying często prowadzi do izolacji społecznej. Ofiary wycofują się z kontaktów, z rówieśnikami, unikają szkoły i spędzają coraz więcej czasu w samotności. Poczucie odrzucenia i brak wsparcia pogłębiają problemy psychiczne. Media społecznościowe, które miały łączyć, paradoksalnie mogą być miejscem, gdzie młodzi ludzie czują się najbardziej samotni i odizolowani, o czym szerzej piszemy w dalszej części.
- Myśli samobójcze i samookaleczenia: W skrajnych przypadkach cyberbullying może prowadzić do myśli samobójczych, prób samobójczych, czy samookaleczeń. To wołanie o pomoc w obliczu nieznośnego cierpienia i poczucia beznadziei.
Aby lepiej zrozumieć, kto jest najbardziej narażony na cyberprzemoc i dlaczego, przyjrzyjmy się czynnikom ryzyka i grupom szczególnie podatnym.
Czynniki ryzyka i grupy szczególnie narażone na cyberprzemoc
Raport wskazuje, że nastolatki bez względu na wiek, płeć czy miejsce zamieszkania obserwują różne formy cyberprzemocy. Prawie co drugi nastolatek spotkał się z wyzywaniem (44,6%), a co trzeci z ośmieszaniem (33,2%) i poniżeniem (29,6%) znajomych. Istnieją jednak czynniki, które zwiększają ryzyko doświadczania lub bycia świadkiem cyberprzemocy, a także grupy szczególnie narażone na jej skutki.
Czynniki ryzyka:
- Wiek: Cyberprzemoc nasila się wraz z wiekiem. Im starsi są uczniowie, tym częściej mają kontakt z przemocą w internecie. Na przykład wśród uczniów klas 7 szkoły podstawowej niemal 40% było świadkami wyzywania znajomych online, ale w starszych klasach odsetek ten jest jeszcze wyższy. Uczniowie klas 1 i 2 szkół średnich częściej doświadczają i obserwują cyberprzemoc niż uczniowie klas 7 i 8 szkół podstawowych, co może wynikać z większej aktywności w sieci i bardziej rozwiniętych interakcji społecznych.
- Płeć: Chłopcy częściej niż dziewczęta obserwują różne formy cyberprzemocy, co może być związane z większym zaangażowaniem w aktywności online, takie jak gry czy fora internetowe, gdzie przemoc jest bardziej widoczna.
- Miejsce zamieszkania: Nastolatki z większych miast częściej wskazują na różne przyczyny ataków na nich samych, co może wynikać z większego zróżnicowania społecznego w tych środowiskach i większej anonimowości w interakcjach online.
Grupy szczególnie narażone:
- Osoby o odmiennościach: Młodzież, która wyróżnia się wyglądem fizycznym, ubiorem, sytuacją materialną, religią, kolorem skóry, narodowością, płcią, preferencjami seksualnymi, poglądami politycznymi lub zainteresowaniami, jest bardziej narażona na ataki cyberprzemocy.
- Osoby z niską samooceną: Raport wskazuje, że ponad 4 na 10 nastolatków (44,5%) przejawia niski poziom samooceny. Niska samoocena może utrudniać radzenie sobie z cyberprzemocą, pogłębiając poczucie bezwartościowości i zwiększając ryzyko negatywnych skutków psychicznych, takich jak depresja czy lęki.
- Osoby z poczuciem osamotnienia: Ponad połowę nastolatków (53,9%) cechuje wysoki i powyżej przeciętnej poziom poczucia osamotnienia w mediach społecznościowych. Poczucie osamotnienia może zwiększać podatność na negatywne skutki cyberprzemocy, ponieważ brak wsparcia społecznego utrudnia szukanie pomocy i radzenie sobie z przemocą w sieci.
Każdy nastolatek może stać się ofiarą. Świadomość czynników ryzyka i grup szczególnie narażonych pozwala jednak na skuteczniejsze działania profilaktyczne i interwencyjne.
Rekomendacje i rozwiązania w walce z cyberprzemocą
1. Rekomendacje dla nastolatków:
Z raportu wynika, że bardzo niepokojącym zjawiskiem jest bierność ofiar cyberprzemocy. Wielu młodych ludzi, doświadczając przemocy w sieci, nie reaguje i nikomu o tym nie mówi.
Dlatego kluczowe jest uświadamianie nastolatkom, że przemoc w internecie to nie jest coś, co trzeba znosić w milczeniu. Należy ich zachęcać do przełamywania bariery wstydu i strachu oraz do szukania wsparcia u zaufanych osób dorosłych (rodziców, nauczycieli, pedagogów) lub organizacji pomocowych.
Ważne jest również promowanie aktywnej postawy świadka – reagowania na cyberprzemoc, której doświadczają inni, np. poprzez wsparcie ofiary, zgłoszenie incydentu administratorowi platformy, przeciwstawienie się sprawcy.
2. Rola rodziców i opiekunów:
Raport wskazuje, że ponad połowa nastolatków (53,7%) twierdzi, że ich rodzice nie ustalają żadnych zasad dotyczących korzystania z internetu. To pokazuje, jak ważna jest aktywna rola rodziców w monitorowaniu i wspieraniu dziecka w świecie cyfrowym.
Rodzice powinni rozmawiać z dziećmi o zagrożeniach w internecie, ustalać jasne zasady korzystania z sieci, interesować się ich aktywnością online i być gotowi na wsparcie w sytuacji problemowej. Kluczowa jest otwarta komunikacja oparta na zaufaniu, tak aby dziecko wiedziało, że może zwrócić się do rodzica o pomoc w każdej sytuacji.
Raport zwraca również uwagę na problem sharentingu, czyli publikowania przez rodziców wizerunku dziecka w mediach społecznościowych. Świadomość, że takie działania mogą naruszać prywatność dziecka i wywoływać u niego uczucie wstydu, czy niezadowolenia, jest równie ważna – wystarczy zapytać o zgodę.
3. Działania szkół i placówek edukacyjnych:
Szkoły odgrywają kluczową rolę w edukowaniu uczniów na temat bezpiecznego korzystania z internetu i przeciwdziałania cyberprzemocy.
Ważne jest włączanie tematyki cyberbezpieczeństwa do programów nauczania, organizowanie warsztatów i prelekcji dla uczniów, rodziców i nauczycieli, a także promowanie etycznych zachowań w sieci. Szkoły powinny również mieć jasne procedury reagowania na przypadki cyberprzemocy i zapewniać wsparcie ofiarom.
Nauczyciele i pedagodzy szkolni powinni być przygotowani do rozpoznawania sygnałów świadczących o tym, że uczeń może być ofiarą lub sprawcą cyberprzemocy, oraz wiedzieć, jak interweniować w takich sytuacjach.
W kontekście działań szkół warto także zwrócić szczególną uwagę na rolę edukacji cyfrowej, która może odegrać kluczową rolę w profilaktyce cyberprzemocy.
4. Edukacja cyfrowa – niezbędny element profilaktyki
Współczesna szkoła nie może ignorować faktu, że życie młodych ludzi w dużej mierze toczy się w przestrzeni cyfrowej. Dlatego edukacja cyfrowa powinna stać się stałym i świadomym elementem programu nauczania – nie tylko na lekcjach informatyki, ale także w ramach wychowania, wiedzy o społeczeństwie, czy godzin wychowawczych.
Nowoczesna edukacja cyfrowa to przede wszystkim przygotowanie uczniów do bezpiecznego, odpowiedzialnego i świadomego korzystania z internetu. Powinna obejmować takie obszary jak:
- rozpoznawanie zagrożeń w sieci i reagowanie na cyberprzemoc, zarówno jako ofiara, jak i świadek,
- kształtowanie odporności na presję społeczną związaną z obecnością w mediach społecznościowych (np. potrzeba bycia lubianym, rywalizacja na „lajki”),
- umiejętność ochrony swojej prywatności i danych osobowych,
- świadome budowanie własnego wizerunku online i refleksja nad tym, jakie treści się udostępnia,
- rozwój kompetencji miękkich, takich jak empatia, asertywność i kultura komunikacji w sieci.
Niezwykle ważne jest również rozwijanie krytycznego myślenia medialnego – umiejętności rozróżniania treści prawdziwych od fałszywych, rozumienia mechanizmów działania algorytmów, a także wpływu internetu na samoocenę, relacje i postrzeganie świata.
Edukacja cyfrowa nie powinna być jednorazowym wydarzeniem, lecz ciągłym procesem, dostosowanym do wieku i potrzeb uczniów. Tylko wtedy będzie skutecznym narzędziem przeciwdziałania cyberprzemocy i budowania świadomego, zdrowego kontaktu z technologią.
5. Potrzeba szerszych działań systemowych:
Z raportu wynika, że zwiększa się wśród nastolatków poczucie, że osoby, które obrażają w internecie, są bezkarne. To wskazuje na potrzebę skuteczniejszych działań organów ścigania w zakresie identyfikacji i karania sprawców cyberprzemocy.
Konieczne jest również doskonalenie prawa w zakresie cyberprzestępczości, tak aby lepiej odpowiadało na specyfikę zjawisk zachodzących w internecie. Potrzebne są także kampanie społeczne podnoszące świadomość na temat cyberprzemocy i promujące pozytywne wzorce zachowań w sieci.
Czy jako rodzice, nauczyciele, czy rówieśnicy robimy wystarczająco, by chronić młodych ludzi przed cyberprzemocą?
6. Technologia i rola rówieśników – sprzymierzeńcy w walce z cyberprzemocą?
W świecie, w którym młodzież spędza coraz więcej czasu online – średnio 4 godziny i 12 minut dziennie w mediach społecznościowych, a 16,2% nastolatków nie jest w stanie wytrzymać bez nich dłużej niż godzinę – technologia odgrywa podwójną rolę. Z jednej strony tworzy nowe zagrożenia, ale z drugiej może stać się potężnym narzędziem w walce z cyberprzemocą.
Platformy społecznościowe i streamingowe, takie jak YouTube (używane przez 75% młodzieży w wieku 7–19 lat), Netflix czy Spotify, wdrażają coraz bardziej zaawansowane rozwiązania. Algorytmy sztucznej inteligencji analizują treści w czasie rzeczywistym, wykrywając mowę nienawiści, groźby czy obraźliwe komentarze. Na przykład Instagram i TikTok oferują automatyczne filtry, które ukrywają wulgarne lub agresywne komentarze, a użytkownicy mogą dodatkowo ustawić własne słowa kluczowe do blokowania. YouTube z kolei umożliwia zgłaszanie treści naruszających zasady społeczności, a zgłoszenia są szybko weryfikowane przez moderatorów wspomaganych przez AI.
Użytkownicy mają też dostęp do narzędzi chroniących prywatność – mogą ograniczać widoczność swoich treści, kontrolować, kto może się z nimi kontaktować, a nawet blokować konkretne osoby. Na przykład Snapchat pozwala ukrywać lokalizację w funkcji Snap Map, a Facebook umożliwia wyłączenie komentarzy pod postami. Coraz więcej platform współpracuje również z organizacjami pomocowymi – np. Instagram w przypadku wykrycia niepokojących treści (np. związanych z samookaleczeniem) wyświetla użytkownikowi linki do linii wsparcia, takich jak Telefon Zaufania dla Dzieci i Młodzieży.
Jednak technologia to nie wszystko. Kluczową rolę w walce z cyberprzemocą odgrywają sami rówieśnicy. Raport „Nastolatki 3.0” pokazuje, że 38,5% nastolatków, będąc świadkami przemocy w sieci, nie reaguje i nikomu o tym nie mówi – to wzrost w porównaniu z 32,4% w 2020 roku. Ta bierność pogłębia problem, sprawiając, że ofiary czują się jeszcze bardziej osamotnione i bezradne.
Rówieśnicy mogą jednak odegrać pozytywną rolę, stając się aktywnymi świadkami. Reagowanie na przemoc – czy to przez zgłoszenie obraźliwego posta administratorowi platformy, wsparcie emocjonalne dla ofiary, czy otwarty sprzeciw wobec sprawcy – może znacząco zmniejszyć skutki przykrego zachowania. Na przykład nastolatek, który widzi, że jego kolega jest ośmieszany w komentarzach pod postem, może napisać wspierającą wiadomość lub zgłosić treść, zamiast milczeć. Taka postawa buduje poczucie solidarności i pokazuje ofierze, że nie jest sama.
Platformy społecznościowe mogą wspierać tę aktywność rówieśników, promując funkcje edukacyjne – np. TikTok regularnie publikuje kampanie wideo o nazwie #BeKind, które zachęcają młodych użytkowników do życzliwości i reagowania na przemoc.
Nawet najlepsze rozwiązania technologiczne i kampanie nie zastąpią jednak rozmowy, wsparcia i zaangażowania ze strony rówieśników oraz dorosłych – rodziców, nauczycieli, pedagogów. To właśnie połączenie edukacji, empatii, solidarności rówieśniczej i świadomego korzystania z narzędzi cyfrowych daje największą szansę na to, by internet stał się bezpieczniejszym miejscem dla młodych ludzi.
Jeśli trudno wyobrazić sobie, jak głębokie skutki może wywołać cyberprzemoc, warto przyjrzeć się historiom, które pokazują jej realny wpływ. Miniserial „Dojrzewanie” na platformie Netflix w przejmujący sposób ukazuje, jak media społecznościowe i presja rówieśnicza mogą prowadzić do tragedii.
To czteroodcinkowy brytyjski dramat psychologiczny oparty na prawdziwych wydarzeniach, który opowiada historię 13-letniego Jamiego Millera, oskarżonego o zamordowanie koleżanki z klasy. Produkcja nie koncentruje się na klasycznym pytaniu „kto zabił?”, lecz raczej na „dlaczego to się stało?” – ukazując szereg złożonych czynników, które prowadzą do tragedii: wpływ mediów społecznościowych, presję rówieśniczą, toksyczne wzorce męskości oraz zaniedbania ze strony dorosłych.
Każdy odcinek serialu został nakręcony w jednym, nieprzerwanym ujęciu, co nadaje mu intensywny, niemal dokumentalny charakter. Dzięki temu „Dojrzewanie” staje się nie tylko poruszającą opowieścią o dorastaniu, ale też wstrząsającym studium współczesnych zagrożeń, z którymi mierzą się nastolatki. To przykład, że również poprzez kulturę i sztukę możemy lepiej zrozumieć świat młodych ludzi i mechanizmy przemocy emocjonalnej, która – choć niewidoczna na pierwszy rzut oka – potrafi pozostawić głębokie rany.
Cyberprzemoc to problem, który dotyka wielu młodych ludzi, wymaga od nas wszystkich większej uważności. Nie bądźmy biernymi świadkami – reagujmy, wspierajmy i edukujmy, by internet stał się bezpieczną przestrzenią. Bądźmy bardziej uważni, ale przede wszystkim pamiętajmy, by rozmawiać z dziećmi, uczniami i kolegami – tylko otwarty dialog może pomóc przerwać spiralę przemocy.
Źródło danych statystycznych i cytatów: „Nastolatki 3.0. Raport z ogólnopolskiego badania uczniów i rodziców”, NASK i OSE, 2023.
Badanie „Nastolatki 3.0” zostało zrealizowane między październikiem a listopadem 2022 roku metodą CAWI (Computer-Assisted Web Interview) na próbie 4984 uczniów oraz 1255 rodziców i opiekunów prawnych z 160 szkół w Polsce. Respondentów wybrano za pomocą dwustopniowego doboru próby, uwzględniając dane GUS i MEiN, a analizę wyników uzupełniono danymi mediowymi od firmy Gemius S.A.
